Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej przedstawił prof. Barbarze Kudryckiej – Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego swoją opinię w sprawie projektu założeń do nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. W opinii przedstawiono również postulaty nieuwzględnione w projekcie.
W piśmie przewodnim Przewodniczący PSRP Piotr Müller podkreślił, że pełne stanowisko Parlamentu będzie wyrażone po przedstawieniu gotowego projektu nowelizacji ustawy.
Opinia
Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej
w sprawie projektu założeń
projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym
oraz niektórych innych ustaw
Opinia odnosi się do założeń przedstawionych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz wskazuje obszary, które nie zostały ujęte w projekcie.
1. Stypendia motywacyjne dla studentów I roku studiów
Parlament z aprobatą przyjmuje projekt uwzględnienia studentów I roku w systemie stypendiów motywacyjnych. Należy jednak zwrócić uwagę na kilka zasadniczych zagadnień związanych z przedmiotowym świadczeniem.
Parlament wyraża zdecydowany sprzeciw wobec oparcia systemu przyznawania stypendium dla studentów I roku na wynikach postępowania rekrutacyjnego lub samych wynikach matur.
Wprowadzenie oceny na podstawie kryteriów rekrutacyjnych opracowanych przez poszczególne uczelnie może prowadzić do występowania rozbieżności w zakresie honorowania i ewaluacji osiągnięć potencjalnych stypendystów. Analogicznie sprawa ma się w przypadku ewentualnego uzależnienia otrzymania świadczenia od wyniku egzaminu maturalnego m.in. ze względu na różnice w poziomie trudności przedmiotów, czy też niemożliwe do skorelowania wyniki między przedmiotami ścisłymi, a humanistycznymi. Pozostawienie uczelniom kwestii regulacji i dystrybucji stypendium rodzi obawy o możliwość wykorzystania tego świadczenia przez uczelnie jako głównego czynnika motywującego do podjęcia studiów przez absolwentów szkół średnich. Stoi to w sprzeczności z ideą podejmowania kształcenia wyższego w celu zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych oraz polityki promocji kształcenia opartej na jakości prowadzonych studiów.
Przyznawanie stypendium powinno zostać oparte o jednolite w skali kraju kryteria. PSRP rozwiązania upatruje w przyjęciu wyników ogólnopolskich olimpiad, konkursów, zmagań sportowych jako kryterium otrzymania stypendium . Takie rozwiązanie pozwoli wybrać wybitnych maturzystów, których szczególnie warto wspierać na początku studiów. Nie można w tym miejscu zapomnieć o specyfice studentów uczelni artystycznych, medycznych, mundurowych czy też sportowych.
Jednocześnie Parlament Studentów RP wyraźnie sprzeciwia się włączeniu przyznawania stypendium dla studentów I roku do uczelnianych mechanizmów stypendialnych, w szczególności włączenia wskazanego świadczenia do funduszu pomocy materialnej. W opinii Parlamentu jednym z możliwych rozwiązań może być uregulowanie kwestii stypendium dla studentów I roku w sposób analogiczny do stypendium ministra za wybitne osiągnięcia, tj. przyznanie kompetencji do przyznawania stypendium ministrowi właściwemu ds. szkolnictwa wyższego. Należy wskazać, że proponowane przez Parlament rozwiązanie pozwoli także na utrzymanie status quo zasad podziału funduszu pomocy materialnej (parytet 40 : 60), co w konsekwencji zachowa stabilność dotychczasowych uczelnianych systemów dystrybucji środków pomocy materialnej.
2. Uprawnienia do otrzymywania pomocy materialnej
Przedstawiony projekt założeń nie obejmuje zmian regulacji w zakresie uprawnień do otrzymywania pomocy materialnej przez studentów posiadających tytuł zawodowy oraz studiujących jednocześnie na kilku kierunkach studiów. Kwestie te od początku prac nad poprzednią nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym są przedmiotem wielu kontrowersji i szerokiej dyskusji środowiska studenckiego na forum krajowym. W opinii Parlamentu zasadnym będzie przywrócenie uprawnień do pomocy materialnej w zakresie świadczeń o charakterze motywacyjnym studentom wielu kierunków, bez względu na posiadane tytuły zawodowe. Należy podkreślić, że stypendium rektora dla najlepszych studentów jest świadczeniem celowym finansowanym z funduszy publicznych. Jego rolą powinna być motywacja do zdobywania wiedzy i umiejętności pozwalających pozytywnie wpływać na życie społeczne i gospodarcze kraju. Istotnym elementem systemu motywacyjnego powinno być wspieranie grupy studentów, którym zależy na interdyscyplinarnym wykształceniu opartym na wiedzy, umiejętnościach i kompetencjach społecznych wielu obszarów nauki. Obecnie obowiązujące regulacje skutecznie demotywują do podejmowania tego rodzaju działań.
3. Odpłatność za drugi kierunek studiów
Ważnym jest również doregulowanie kwestii związanej z uprawnieniami do bezpłatnego studiowania drugiego kierunku studiów. Obecne regulacje są na tyle niejasne i nieostre, że spór interpretacyjny dotyczący ustalenia grupy uprawnionych do darmowego studiowania będzie rodził znaczny problem. W obecnym stanie prawnym nie jest bowiem w praktyce możliwe wskazanie osób, które spełniły kryteria stypendium rektora (art. 170a ust.4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym), ale które go nie otrzymały (np. ze względu na niezłożenie wniosku lub brak możliwości otrzymania świadczenia ze względu na ukończenie już jednego kierunku studiów). Parlament Studentów RP proponuje, by bezpłatne studiowanie drugiego kierunku uzależnić od otrzymania stypendium rektora oraz wprowadzić drugie kryterium tj. wysoką średnią ocen na danym roku i kierunku studiów (np. dla grupy 15% studentów). Ten prosty zabieg pozwoli usystematyzować całość postępowania w zakresie ustalenia grupy uprawnionych i jednocześnie wprowadzi jedno kryterium obiektywne (średnią) – rozwiązując w ten sposób bezwzględny wpływ uczelnianych regulacji dotyczących stypendium rektora na kwestię bezpłatnego studiowania drugiego kierunku studiów.
4. Regulaminy przyznawania pomocy materialnej
Wobec szeregu trudności, nieprawidłowości oraz niejednolitych zasad przyznawania pomocy materialnej dla studentów, w opinii Parlamentu zasadnym będzie rozszerzenie założeń o wprowadzenie delegacji ustawowej dla ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego do wydania rozporządzenia, określającego warunki, jakim odpowiadać powinny postanowienia uczelnianych regulaminów przyznawania pomocy materialnej. Dotychczasowe doświadczenie w zakresie systemów przyznawania pomocy materialnej prowadzi do konkluzji, iż uczelnie w dalszym ciągu nie potrafią dostosować wewnętrznych regulacji związanych z pomocą materialną do przepisów prawa. Niejednokrotnie spotkać się można z wprowadzaniem w uczelnianych regulaminach postanowień wykraczających poza upoważnienie ustawowe w postaci m.in. dodatkowych kryteriów przyznawania świadczeń czy niewłaściwego systemu organów oraz procedur niezgodnych z przepisami postępowania administracyjnego. Wprowadzenie rozporządzenia we wspomnianym zakresie, wzorem rozporządzenia w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać postanowienia regulaminu studiów, pozwoli precyzyjnie określić zakres autonomii uczelni w zakresie ustalania kryteriów przyznawania pomocy materialnej oraz stanowić będzie wytyczne do tworzenia wewnętrznych regulacji w tym zakresie. W konsekwencji doprowadzi do ograniczenia występowania nieprawidłowości oraz złych praktyk w systemie pomocy materialnej.
5. Status studenta
Parlament zauważa problem dotyczący interpretacji przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w zakresie zachowania praw studenta przez absolwentów studiów I stopnia w okresie do dnia 31 października roku, w którym ukończyli te studia. Problematyka ta dotyczy obecnie w szczególności kwestii podatkowych i ubezpieczeniowych. Między innymi nie można jednoznacznie stwierdzić, czy we wskazanej sytuacji, pracodawca zobowiązany jest do odprowadzania składek ZUS od wynagrodzenia absolwentów studiów I stopnia w okresie do dnia 31 października, zatrudnionych na podstawie umowy cywilno-prawnej. Z uwagi na powszechne zjawisko podejmowania okresowej pracy przez absolwentów studiów I stopnia, w opinii Parlamentu niezbędnym jest podjęcie działań legislacyjnych, które pozwolą na doprecyzowanie tej kwestii, a tym samym wyeliminowanie rozbieżności w interpretacjach wspomnianego przepisu. Wobec powyższego, zasadnym będzie włączenie tego zagadnienia do prac legislacyjnych dotyczących nowelizacji ustawy.
6. Umowy student-uczelnia
Rozszerzenie z dniem 1 października 2011 r. obowiązku zawierania przez uczelnie umów określających warunki odpłatności za usługi edukacyjne również ze studentami studiów stacjonarnych, częściowo zapewniło ustabilizowanie praw podmiotowych studentów. Pomimo to, w opinii Parlamentu, regulacja ta wciąż nie zabezpiecza w pełni studentów przed nieuczciwymi praktykami uczelni. W związku z powyższym proponuje się wprowadzenie delegacji ustawowej dla ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego do wydania rozporządzenia, określającego warunki jakim odpowiadać powinny umowy student-uczelnia.
7. Katalog opłat
Parlament Studentów RP od wielu lat zwraca uwagę na konieczność zamknięcia katalogu opłat, które mogą być pobierane od studentów przez uczelnie. W naszej opinii tylko określenie zakresu opłat dozwolonych doprowadziłoby do należytego zabezpieczenia interesu studentów.
8. Lista ostrzeżeń publicznych
W opinii Parlamentu propozycja, utworzenia listy ostrzeżeń publicznych, mającej wskazywać uczelnie, którym cofnięto zezwolenia do prowadzenia danego kierunku studiów lub które otrzymały negatywną ocenę Polskiej Komisji Akredytacyjnej jest niepodważalnie korzystna dla całego systemu szkolnictwa wyższego, jak i w szczególności systemów zapewniania jakości kształcenia na polskich uczelniach. Rozwiązanie to pozwala na lepsze informowanie osób zainteresowanych studiowaniem o sytuacji danej uczelni wyższej lub danego kierunku. Parlament zaznacza jednak w tym przypadku, że wpis na taką listę powinien być dokonywany po cofnięciu zezwolenia lub przyznaniu negatywnej oceny PKA. Wprowadzanie na taką listę w trakcie procedur zmierzających do wyżej wymienionej sytuacji byłoby z całą pewnością niekorzystne.
9. Zdefiniowanie warunków ukończenia studiów
Parlament stanowczo sprzeciwia się wprowadzeniu konieczności zakończenia studiów obligatoryjną pracą dyplomową. W opinii Parlamentu zasadność przeprowadzania egzaminów końcowych, czy też obowiązku złożenia pracy dyplomowej powinna pozostać w gestii uczelni. Autonomia szkół wyższych w tym wymiarze powinna być zachowana, ze względu na zróżnicowanie celów jakie stawia danemu kierunkowi konkretna uczelnia. Ponadto idea Krajowych Ram Kwalifikacji zakłada weryfikację efektów kształcenia na każdym etapie studiów. Praca dyplomowa nie może być próbą weryfikacji całego okresu studiów.
10. Ogólnopolski system antyplagiatowy
W opinii Parlamentu propozycja utworzenia ogólnopolskiego systemu antyplagiatowego jest krokiem w dobrym kierunku. Mając na uwadze istniejące zjawisko łamania praw autorskich wśród studentów, spójny system z pełną bazą prac i artykułów, pomoże w zwalczaniu tego szkodliwego procederu.
11. Ocena okresowa nauczycieli akademickich oraz monitorowanie karier absolwentów
Parlament zdecydowanie przychyla się do propozycji wprowadzenie do ustawy upoważnień do wydania rozporządzeń określających:
– sposób i tryb dokonywania oceny okresowej nauczycieli akademickich,
– sposób monitorowania karier absolwentów.
W opinii PSRP ich wydanie umożliwi poprawę działania wskazanych obszarów w uczelniach, które nie były w stanie do tej pory uregulować tych kwestii samodzielnie.
fot. Krzysztof Białoskórski (sejm.gov.pl)