Szczepienie stanowi czynną fazę immunoprofilaktyki. Polega na wprowadzeniu do organizmu odpowiedniego antygenu lub antygenów drobnoustroju w celu stymulacji swoistej odpowiedzi immunologicznej. To właśnie szczepionki są jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z chorobami zakaźnymi, stąd dlatego w wielu państwach są obowiązkowe. W Polsce obowiązkowe szczepienia przeprowadzane są od ponad 200 lat. Ich zadaniem jest zapewnienie maksymalnie możliwej ochrony przed zachorowaniem na groźne choroby zakaźne oraz wyeliminowanie występowania poszczególnych chorób zakaźnych w społeczeństwie. Przykładem choroby, która została praktycznie wyeliminowana, jest nieobecne w Polsce od dziesięcioleci polio.
Szczepienia obowiązkowe są całkowicie darmowe i dotyczą dzieci, młodzieży do 19 roku życia (zgodnie z kalendarzem szczepień) oraz osób, które są szczególnie narażone na ekspozycję na drobnoustrój, wywołujący chorobę zakaźną. Jeżeli stopień wyszczepialności będzie wynosić powyżej 90%, można zahamować rozprzestrzenianie się drobnoustrojów. Skutkuje to ochroną nie tylko osób zaszczepionych, ale także tych, które z przyczyn zdrowotnych nie mogły tego zrobić. Ponadto wpływają na ewolucję odporności populacyjnej i generują oszczędności z tytułu świadczeń socjalno-zdrowotnych oraz dla systemu opieki zdrowotnej, poprzez redukcję liczby wizyt lekarskich i zmniejszenie nakładów poniesionych na hospitalizację. Podnoszą jakość życia rodzinnego i społecznego, zapobiegając wykluczeniu z powodu choroby i jej następstw.
W Polsce co roku publikowany jest nowy kalendarz szczepień, który obejmuje te obowiązkowe i zalecane. Za rekomendacje dotyczące realizacji szczepień w Polsce odpowiada Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz Rada Sanitarno–Epidemiologiczna przy Głównym Inspektorze Sanitarnym. Rekomendacje wynikają z krajowych analiz danych na temat poszczególnych chorób zakaźnych w obrębie terytorium państwa polskiego. Do szczepień obowiązkowych w roku 2021 w Polsce należą szczepienia przeciw: gruźlicy, WZW typu B, rota wirusom, błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, HiB, pneumokokom, odrze, śwince i różyczce.
Szczepienia okazują się także istotne w przypadku podróżowania za granicę. Ryzyko rozwoju problemów zdrowotnych podczas pobytu oraz po powrocie z podróży jest uzależnione od wielu czynników, nie tylko od endemicznego występowania chorób na danym terenie, ale również, a może przede wszystkim, od ogólnego stanu zdrowia podróżnego oraz środków prewencji zastosowanych przed. Przed planowanym wyjazdem, szczególnie w dalekie regiony, warto skorzystać z porady lekarza, specjalizującego się w medycynie podróży. Przed wycieczką za granicę należy pamiętać o tym, aby wykonać szczepienie ochronne na 4-6 tygodni wcześniej. Pozwoli to na przyjęcie wszystkich potrzebnych dawek, a w konsekwencji uzyskanie wymaganego efektu ochronnego.
Do szczepień obowiązkowych przed podróżą do krajów spoza europy wymagane jest tylko szczepienie przeciwko żółtej gorączce, natomiast zaleca się szczepić przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu, meningokokom, durowi brzusznemu, wściekliźnie, polio, odkleszczowemu zapaleniu mózgu, cholerze oraz COVID–19.
Jak zostało to wyżej przedstawione, szczepienia nie tylko działają ochronnie pod względem zdrowotnym, ale mają wpływ także na sytuację ekonomiczną i społeczną jednostki, jak i całej grupy.
Źródła:
- Bednarek, A., & Zarzycka, D. (2015). Potrzeba i założenia nowoczesnej edukacji na przykładzie szczepień ochronnych. Probl Hig Epidemiol, 96(1), 1-7.
- Czajka H, Sawiec P. Od Program Szczepień Ochronnych do indywidualnych rozwiązań. Med Prakt/Szczepienia (wyd spec), 2013, 3: 36-43.
- Kałucka, S., & Łopata, E. (2017). Rezygnacja rodziców ze szczepień obowiązkowych-niebezpieczne dla dzieci i dorosłych. Geriatria (Warszawa), 11(4).
- Korzeniewski K. Medycyna podróży. Kompendium. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016: 11- 58, 75-80, 271–273
- Kotwas, A., Czerniak, N., Zabielska, P., & Karakiewicz, B. (2017). Dyskurs na temat obowiązkowych szczepień ochronnych w opinii rodziców. Pomeranian J Life Sci, 63(3), 77-81.
- Program szczepień ochronnych (PSO) | Ministerstwo Zdrowia (mz.gov.pl)