Wiesz więcej! Najczęstsze mity nt. szczepionki przeciw COVID-19

Podczas konferencji w Monachium, w lutym 2020 roku, Dyrektor Generalny Światowej Organizacji Zdrowia, obecną sytuację skomentował następująco: „Nie walczymy jedynie z pandemią, walczymy również z infodemią.”. Infodemia jest to nadmierna ilość informacji, która utrudnia rozwiązanie danego problemu. Składa się na nią dezinformacja – celowe szerzenie nieprawdziwych informacji; szerzenie informacji błędnej – nie zawsze celowe wprowadzanie odbiorcy w błąd;  fake newsy – fałszywe historie, które są zwykle tworzone w celu wywarcia wpływu na poglądy polityczne lub jako żart; myślenie konspiracyjne – próba wyjaśnienia szkodliwych wydarzeń jako rezultatu działań małej, potężnej grupy oraz „Malinformation” – obrazy lub filmy, które opisują coś innego niż w rzeczywistości. Według Edelmana w latach 2020 – 2021 zaufanie do mediów na całym świecie spadło o 8%. Tylko w III kwartale 2020 roku na znanym serwisie społecznościowym pojawiło się 1,8 miliarda fałszywych wiadomości. Nie należy ukrywać, że część z nich dotyczyła wirusa SARS- CoV-2 oraz szczepień z tym związanych.

         Według najnowszych doniesień Krajowego Instytutu Zdrowia Publicznego do najczęstszych mitów na temat szczepień przeciw  COVID – 19 należą:

  1. Szczepionki przeciw COVID–19 są eksperymentem medycznym.
  2. Szczepionki mRNA przeciw COVID–19 zmieniają genom człowieka.
  3. Szczepionki przeciw COVID–19 opracowano w pośpiechu i za mało o nich wiemy.
  4. COVID–19 wcale nie jest niebezpieczny, więc jego przebycie jest lepszym sposobem na zdobycie odporności niż szczepienie.
  5. W szczepionkach przeciw COVID–19 wstrzykiwane są czipy.
  6. Nic nie wiemy o bezpieczeństwie szczepionek przeciw COVID–19 podawanych nastolatkom.
  7. U wszystkich zaszczepionych występują niebezpieczne niepożądane odczyny poszczepienne.
  8. Szczepionki przeciw COVID–19 powodują niepłodność.
  9. Jeżeli miałeś COVID–19 nie musisz się szczepić.

         Odwołując się do pierwszego przedstawionego mitu należy zrozumieć, że szczepionki przeciw COVID–19 nie są eksperymentem medycznym. Tak jak inne leki oraz szczepienia, musiały przejść wszystkie etapy badań, które przeprowadza Europejska Agencja Leków, zrzeszająca specjalistów. Po uzyskaniu pozytywnej oceny, preparat jest rekomendowany Komisji Europejskiej. Ocena preparatu medycznego musi być zgodna z konkretną Dyrektywą (art. 14(7) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 726/2004 z dnia 31 marca 2004 roku).

         Odnosząc się do drugiego mitu, należy wiedzieć, że szczepionki mRNA nie integrują się z genomem człowieka, co skutkuje tym, że nie mogą zmienić jego materiału genetycznego. Szczepionki mRNA są produktem syntetycznym, którego działanie skierowane jest w kierunku wirusa SARS-CoV-2. Ich produkcja nie wymaga pracy z wirusem, a jedynie jego informacją genetyczną – kwasem rybonukleinowym mRNA (który odpowiada za przekazywanie informacji genetycznej). Koduje on białko szczytowe wirusa, znajdującego się w jego otoczce. Na podstawie zebranej informacji genetycznej, znajdującej się w szczepionce, organizm produkuje białko szczytowe w celu pobudzenia odpowiedzi odpornościowej, ponieważ jest ono silnym antygenem (substancja, której obecność w organizmie powoduje powstawanie przeciwciał).

         Faktem jest, że szczepionki przeciw COVID–19 opracowano w rekordowym tempie, co należy uznać za jedno z największych osiągnięć świata nauki. Jest to efekt silnej międzynarodowej współpracy naukowej, wysiłku największych badaczy na świecie oraz środków finansowych, które zostały przeznaczone na opracowanie szczepionek. Pomimo rekordowego czasu wprowadzenia szczepionki na rynek nie oznacza to, że zostały one zbadane pochopnie. Wszystkie badania kliniczne zostały przeprowadzone zgodnie z rygorystycznymi zasadami, standardami i kryteriami, zgodnymi z Dyrektywami.

         COVID–19 jest chorobą zakaźną, która zagraża życiu każdego człowieka. Większość osób zakażonych wirusem przechodzi chorobę łagodnie, lub bezobjawowo, jednak u znacznego odsetka chorych przebiega ciężko, a nawet kończy się utratą życia. Wiele osób, które przechorowały COVID–19 nie może wrócić do stanu sprzed choroby. Układ odpornościowy reaguje silniej na szczepionkę niż kontakt z wirusem w postaci zakażenia. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że po szczepieniu wykształca się więcej przeciwciał, które są lepszej jakości i dłużej utrzymują się w organizmie.

         W szczepionkach przeciw COVID–19 nie ma czipów. W ich skład wchodzi tozanimeran – jednoniciowy, informacyjny RNA z czapeczką na końcu 5’, wytwarzany z wykorzystaniem bezkomórkowej transkrypcji in vitro na matrycy DNA, kodującym białko szczytowe wirusa SARS–CoV-2. W szczepionkach firmy Pfizer znaleźć można: ((4-hydroksybutylo)azanediyl)bis(heksano-6,1-diyl)bis(2-dekanian heksylu) (ALC-0315), 2-[(glikol polietylenowy)-2000]-N,N-ditetradecyloacetamid (ALC-0159), 1,2-distearoilo-sn-glicero-3-fosfocholina (DSPC), cholesterol, chlorek potasu, diwodorofosforan potasu, chlorek sodu, fosforan dwuwodny di sodu, sacharozę, wodę do wstrzykiwań, wodorotlenek sodu oraz kwas solny. Składy substancji pomocniczych innych firm mogą się różnić, a wszystkie informacje na ten temat można znaleźć w charakterystyce produktu leczniczego szczepionek Moderna, AstraZeneca oraz Janssen (szczepionki dopuszczone na rynek europejski). Należy pamiętać, że w żadnej z przedstawionych szczepionek nie znajduje się inny składnik wirusa, antybiotyki, konserwanty czy gluten.

         Szczepionki przeciw COVID–19 są bezpieczne również dla nastolatków. Wyniki badań klinicznych, potwierdzają bezpieczeństwo szczepionki podawanej nastolatkom w wieku 12 lat i starszym. Od kwietnia bieżącego roku zgłoszono łącznie 789 przypadków zapalenia osierdzia lub zapalenia mięśnia sercowego we wszystkich grupach wiekowych. Dochodziło do tego najczęściej po podaniu drugiej dawki. W większości przypadków, które zostały zgłoszone, przebieg kliniczny zapalenia mięśnia sercowego związanego ze szczepionką wydaje się korzystny, ponieważ większość pacjentów dobrze zareagowała na leki i odpoczywa, z szybką poprawą objawów z pełnym wyzdrowieniem. Chociaż ryzyko zapalenia mięśnia sercowego po szczepieniu wydaje się wyższe niż w populacji ogólnej, korzyści ze szczepionek przeciwko COVID-19 wyraźnie przewyższają ryzyko, biorąc pod uwagę potencjalną zachorowalność na COVID-19 lub jakikolwiek rodzaj wirusowego zapalenia mięśnia sercowego. Problem ten jest stosunkowo nowy, a CDC i jego partnerzy aktywnie monitorują raporty oraz przeglądają dane i dokumentację medyczną, aby sprawdzić, czy istnieje jakikolwiek związek między szczepionką COVID-19 a zapaleniem mięśnia sercowego. Prace te  pozostają obecnie ograniczone w odniesieniu do badań, zarządzania i działań następczych w odniesieniu do tej nowej jednostki klinicznej. Bardzo ważne jest, aby zgłosić wszystkie te zdarzenia do VAERS ( System zgłaszania zdarzeń niepożądanych poszczepiennych). Jest to amerykańskie centrum, gdzie zgłaszane są niepożądane działania po otrzymaniu szczepionki. Potrzebne są dalsze badania w celu wyjaśnienia patofizjologicznego mechanizmu tego zjawiska, aby można było zidentyfikować i odpowiednio leczyć tych pacjentów. Ważne jest, aby wszyscy pracownicy służby zdrowia opiekujący się nastolatkami posiadali wiedzę na temat tego zjawiska i stawiali prawidłową diagnozę u osób z bólem w klatce piersiowej po szczepieniu przeciwko COVID-19 oraz zapobiegali niepotrzebnym inwazyjnym procedurom, takim jak angiogram wieńcowy, aby wykluczyć ostre zespoły wieńcowe.

         Niepożądane odczyny poszczepienne dzielą się na 3 poziomy – łagodny, umiarkowany i ciężki. W przypadku szczepień na COVID–19 85% objawów określa się łagodnym stopniem. Są to: bolesność w miejscu ukłucia, zaczerwienienie, lekki obrzęk ramienia, stany podgorączkowe oraz objawy przeziębienia, które trwają do 3 dni od szczepienia. Warto pamiętać, że każdy produkt może wywoływać różne reakcje organizmu, dlatego na ulotkach wszystkich suplementów, leków, szczepionek zawarta jest informacja na temat działań niepożądanych.

         Należy także pamiętać, że szczepionka nie wpływa na płodność. Z badań przeprowadzonych przez Society for Male Reproduction and Urology, wynika, że szczepionka w żaden sposób nie przyczyniła się do spadku płodności wśród mężczyzn. Tylko 16% mężczyzn doświadczyło gorączki po podaniu drugiej dawki szczepionki, co mogło przyczynić się do tymczasowego spadku produkcji nasienia, co ma miejsce także w sytuacji przeziębienia i gorączki. W przypadku kobiet, pomimo ogólnego ryzyka zakrzepicy, które jest zwiększone w okresie ciąży i poporodowym, eksperci nie zauważają zwiększonego ryzyka niepłodności i nie stanowi to konieczności opóźniania zajścia w ciążę.

         Ostatnim mitem, który panuje w opinii publicznej jest to, że jeżeli ktoś jest ozdrowieńcem to nie musi się szczepić. Warto pamiętać, że przeciwciała, które ma osoba po przechorowaniu COVID-19 są słabsze i utrzymują się krócej niż po szczepieniu. Szczepienie pozwala na zwiększenie liczby przeciwciał i wydłuża ich efekt działania, co zminimalizuje ryzyko wystąpienia ciężkich objawów zarażenia, a nawet ochroni przed ponownym zachorowaniem.

         Podsumowując, na każdym kroku fake newsy atakują opinię publiczną. Jest to związane z licznymi stresorami, lękiem, a także tempem napływających informacji. Im informacja jest bardziej kontrowersyjna, tym spotyka się z większym zainteresowaniem. Należy jednak pamiętać o tym, jak ważna jest refleksja nad treścią i źródłem wszystkich informacji, co może uchronić wiele osób przed potencjalnie groźnymi skutkami mitów i dezinformacji.

 

Źródła:

  1. 2021-edelman-trust-barometer.pdf
  2. Ambati S, Colon M, Mihic M, Sanchez J, Bakar A. Acute Myopericarditis after COVID-19 Vaccine in Teenagers. Case Rep Cardiol. 2021 Sep 20;2021:8268755. doi: 10.1155/2021/8268755. PMID: 34589238; PMCID: PMC8476255.
  3. Schneider, Z. (2021). Dlaczego wierzymy w fake newsy? Techniki wpływu społecznego i dezinformacja w dobie pandemii COVID-19. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 64(1), 161-174.
  4. The German Marshall Fund of the United States | Strengthening Transatlantic Cooperation (gmfus.org)
  5. Najczęstsze mity na temat szczepionek – Szczepienia.Info (pzh.gov.pl)
  6. Comirnaty, INN-COVID-19 mRNA Vaccine (nucleoside-modified) (europa.eu) COVID-19 Vaccine Moderna, INN-COVID-19 mRNA Vaccine (nucleoside modified) (ptmr.info.pl)
  1. Greaney A.J. i wsp. Antibodies elicited by mRNA-1273 vaccination bind more broadly to the receptor binding domain than those from SARS-CoV-2 infection. Sci Transl Med. 30 June 2021
  2. Wen W, Su W, Tang H, Le W, Zhang X, Zheng Y, Liu X, Xie L, Li J, Ye J, Dong L, Cui X, Miao Y, Wang D, Dong J, Xiao C, Chen W, Wang H. Immune cell profiling of COVID-19 patients in the recovery stage by single-cell sequencing. Cell Discov. 2020 May 4;6:31. doi: 10.1038/s41421-020-0168-9. Erratum in: Cell Discov. 2020 Jun 20;6:41. PMID: 32377375; PMCID: PMC7197635.
  3. Comirnaty, INN-COVID-19 mRNA Vaccine (nucleoside-modified) (pfizerpro.com.pl)
  4. Spikevax, INN-COVID-19 mRNA Vaccine (nucleoside modified); (europa.eu)
  5. Vaxzevria, COVID-19 Vaccine (ChAdOx1-S [recombinant]) (europa.eu)
  6. COVID-19 Vaccine Janssen, INN-Ad26.COV2-S, recombinant (europa.eu)
  7. Narodowe Centrum Szczepień i Chorób Układu Oddechowego (NCIRD) Oddział Chorób Wirusowych. Zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia po szczepieniu przeciwko mRNA COVID-19. 2021. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/myocarditis.html.
  8. Pfizer-BioNTech. Pełne informacje o przepisywaniu w nagłych wypadkach (EUA). 2021. http://labeling.pfizer.com/ShowLabeling.aspx?id=14471&format=pdf&&page=13
  9. National Center for Immunization and Respiratory Diseases (NCIRD) Division of Viral Diseases. Myocarditis and pericarditis following mRNA COVID-19 vaccination. 2021. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/myocarditis.html
  10. Pfizer-BioNTech. Full Emergency Use Authorization (EUA) Prescribing Information. 2021. http://labeling.pfizer.com/ShowLabeling.aspx?id=14471&format=pdf&&page=13
  11. Marshall M., Ferguson I. D., Lewis P., et al. Symptomatic acute myocarditis in 7 adolescents After Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccination. Pediatrics. 2021;148(3, article e2021052478) doi: 10.1542/peds.2021-052478
  12. Kumar, V., & Kaur, M. (2021). COVID-19 Vaccine and Male Fertility. Urology Journal, 6897-6897.
  13. COVID-19 Vaccination Considerations for Obstetric–Gynecologic Care | ACOG
  14. https://ec.europa.eu/health/sites/default/files/files/eudralex/vol-1/reg_2004_726/reg_2004_726_pl.pdf