Po zakończonej „kampanii wrześniowej” studenci, którzy uzyskali negatywne oceny z egzaminów poprawkowych lub egzaminów komisyjnych często stoją przed pytaniem „Czy mogę dalej studiować?” W niniejszym artykule omówione zostaną uregulowania prawne związane tzw. „wpisami warunkowymi” oznaczającymi konieczność powtarzania przedmiotu, semestru albo roku.
Na początku należy wskazać jakie konsekwencje dla studentów wypływają z niezaliczenia wszystkich zaliczeń, egzaminów lub praktyk zawodowych obowiązujących w programie studiów w danym roku lub semestrze. Zgodnie z regulacjami ustawy prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2012r., poz. 572, t.j.) zawartymi w art. 190 ust. 2 pkt 1-2, kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej może skreślić studenta z listy studentów w przypadku stwierdzenia braku postępów w nauce lub w przypadku nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w określonym terminie. Decyzje podejmowane na podstawie przesłanek wymienionych w art. 190 ust. 2, w przeciwieństwie do art. 190 ust. 1, mają charakter uznaniowy i nieobligatoryjny. Tego rodzaju decyzje wydawane są zatem w ramach uznania administracyjnego, dlatego też uzasadnienie decyzji o skreśleniu powinno przedstawiać motywy podjętego rozstrzygnięcia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący. Fakultatywne skreślenie z listy studentów związane jest z wystąpieniem przesłanek o ocennym charakterze. Podkreślić należy, że charakter regulacji określonych w art. 190 ust. 2 wskazuje, iż nawet w drodze aktów prawnych rangi regulaminowej nie można doprowadzić do sytuacji, w której podstawy decyzji fakultatywnej przekształcono by w przesłanki o charakterze obligatoryjnym. W ustaleniu istnienia przesłanek do skreślenia z listy studentów służy przede wszystkim analiza dokumentacji przebiegu studiów, takich jak: protokoły zaliczeń, karty okresowych osiągnięć. Właściwa ocena stanu faktycznego wymaga również sprawdzenia uregulowań zawartych w regulaminie studiów oraz innych aktach normatywnych uczelni.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 25 września 2014 r. w sprawie warunków jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach (Dz. U. 2014r., poz. 1302) każdy regulamin studiów powinien zawierać regulacje dotyczące warunków i trybu uzyskiwania zaliczeń i składania egzaminów w roku lub semestrze, w tym zaliczania studenckich praktyk zawodowych, jak również sposobu i trybu udzielania warunkowego zezwolenia na podjęcie studiów w następnym roku lub semestrze. Rozporządzenie ustanawiało, iż regulaminy studiów uchwalone przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zachowują moc do końca roku akademickiego 2014/2015, co w praktyce dawało Uczelniom czas na dostosowanie regulaminów do obowiązujących przepisów. Natomiast od 1 października 2015 r. regulaminy studiów obowiązujące na wszystkich uczelniach publicznych i niepublicznych obligatoryjnie powinny zawierać m.in. powyższe regulacje.
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca pozostawił Uczelni prawo do kształtowania zasad udzielania studentom warunkowego zezwolenia na podjęcie studiów w następnym roku lub semestrze. W praktyce może to oznaczać różne rozwiązania, które Uczelnia samodzielnie ustanawia uwzględniając specyfikę i rodzaj prowadzonych kierunków. Najczęstszymi rozwiązanymi stosowanymi przez uczelnie dającymi studentom możliwość do kontynuacji studiów, mimo nieuzyskania wszystkich przewidzianych programem studiów zaliczeń i egzaminów, jest warunkowy wpis na kolejny semestr z obowiązkiem powtarzania niezaliczonego przedmiotu lub powtarzanie roku lub semestru. Jak zostało już wspomniane wcześniej to po stronie Uczelni leży prawo do określenia m.in. liczby wpisów warunkowych na danym stopniu lub trybie studiów, maksymalnej liczby wpisów w jednym semestrze oraz zasad związanych z zaliczeniem powtarzanego przedmiotu lub przedmiotów. Istotne jest również, że przepisy regulaminu studiów powinny określać terminy uzyskania zaliczeń semestru lub roku, w zależności od tego czy na Uczelni obowiązuje semestralny czy roczny system zaliczania poszczególnych etapów studiów. Podkreślić należy, że w przypadku niezaliczenia pierwszego semestru lub pierwszego roku studiów najczęściej stosowaną regulacją jest zobowiązanie studentów do przystąpienia na ogólnych zasadach do rekrutacji na dany kierunek studiów na następny rok akademicki.
Studenci powinni pamiętać, że tzw. „wpis warunkowy” nie jest dokonywany automatycznie. Student powinien złożyć stosowne podanie do kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej, czyli najczęściej dziekana, z wnioskiem o wyrażenie zgody na kontynuację studiów oraz dokonanie wpisu warunkowego na kolejny semestr lub rok albo wyrażenie zgody na powtarzanie semestru lub roku. W ten sposób bowiem student składa oświadczenie stanowiące podstawę naliczenia stosownych opłat – wynikających wprost z zawartej umowy student-uczelnia.
Kolejną ważną kwestią jest również zagadnienie związane z różnicami programowymi. W przypadku powtarzania semestru lub roku mogą się zdarzyć sytuacje kiedy program studiów realizowany na niższym roku studiów, na który student automatycznie zostaje skierowany, występują różnice w programie studiów. Również w tym zakresie uregulowania mogą być uszczegółowione w regulaminie studiów, który może określać, że student zobowiązany jest do realizacji zajęć według nowych programów studiów i planów studiów z obowiązkiem wyrównania różnic programowych lub realizowania nowego programu studiów.
Zgodnie z art. 99 ust. 1 pkt 2 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym Uczelnia publiczna może pobierać opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z powtarzaniem określonych zajęć na studiach stacjonarnych z powodu niezadowalających wyników w nauce. Również na studiach niestacjonarnych Uczelnia ma prawo pobierać opłaty na usługi edukacyjne związane z tzw. „wpisami warunkowymi”. W umowie student-uczelnia powinny zostać określone zasady odpłatności za wpis warunkowy z przedmiotu oraz za powtarzanie roku lub semestru. Zgodnie z art. 99 ustawy, opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach oraz opłaty związane z powtarzaniem określonych zajęć nie mogą przekraczać kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do uruchomienia i prowadzenia w danej uczelni, studiów oraz zajęć. Podkreślić należy również, że informację o wysokości opłat za usługi edukacyjne oraz o wysokości kosztów ponoszonych w zakresie niezbędnym do świadczenia tych usług Uczelnia ma obowiązek zamieścić na swojej stronie internetowej. Wysokość opłat uzależniona jest najczęściej od kierunku studiów oraz liczby godzin wykładowych lub ćwiczeniowych przypisanych dla danego przedmiotu, liczby punktów ECTS lub innych zmiennych określonych przez Uczelnię.
Reasumując należy stwierdzić, że podstawowe regulacje dotyczące powtarzania przedmiotu, semestru lub roku studiów zawarte są w Regulaminie studiów. W przypadku otrzymania negatywnych ocen z egzaminów lub zaliczeń poprawkowych po stronie studenta leży obowiązek złożenia podania do kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej z prośbą o wpis warunkowy na kolejny semestr lub rok. Należy również zwrócić uwagę, że Uczelnia zgodnie z ustawą prawo o szkolnictwie wyższym, ma prawo pobierać opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z powtarzaniem zajęć.